CHAPTER II: កម្រិតឋានៈសម្តេច

CHAPTER II: Concerning Hereditary Principalities

ងារសម្តេចតំណពង្ស (សម្តេចសឹក)

ងារសម្តេចមានតពីសម្តេចព្រះតា ទៅសម្តេចព្រះបិតា ទៅសម្តេចព្រះបុត្រា ​ទៅសម្តេចព្រះចៅ--ដូរទៅជាសម្តេចថ្មី គឺ សម្តេចសឹក (តាមទស្សនៈក្នុងជំពូកទី២)

I WILL leave out all discussion on republics, inasmuch as in another place I have written of them at length, 1 and will address myself only to principalities. In doing so I will keep to the order indicated above, and discuss how such principalities are to be ruled and preserved.

ខ្ញុំនឹងមិននិយាយពីរឿងសាធារណរដ្ឋទេ ដោយសារតែខ្ញុំបានសរសេរច្រើនរួចទៅហើយរឿងសាធារណរដ្ឋនេះ​ ពេលខ្ញុំនឹងនិយាយតែរឿងមួយទេ គឺខ្ញុំនឹងដាក់ខ្លួនឯងក្នុងរបបរាជានិយមតែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំធ្វើបែបនេះបំណងឲ្យការសរសេរមានលំដាប់លំដោយផង និង ដើម្បីពិភាក្សាថា តើរបបរាជានិយម ត្រូវដឹកនាំបែបណា និងត្រូវការពាររបបរាជនិយមនេះបែបណា។

I say at once there are fewer difficulties in holding hereditary states, and those long accustomed to the family of their prince, than new ones; for it is sufficient only not to transgress the customs of his ancestors, and to deal prudently with circumstances as they arise, for a prince of average powers to maintain himself in his state, unless he be deprived of it by some extraordinary and excessive force; and if he should be so deprived of it, whenever anything sinister happens to the usurper, he will regain it.

We have in Italy, for example, the Duke of Ferrara, who could not have withstood the attacks of the Venetians in '84, nor those of Pope Julius in '10, unless he had been long established in his dominions.

ដូចទូលបង្គំ បាននិយាយរួចហើយថា ក្នុងការរៀបចំរបបរាជានិយម សម្រាប់រដ្ឋ គឺមានការលំបាកមួយចំនួនដែលត្រូវប្រឈម ទាំងនោះទៅ​ជា​ស៊ាំទៅហើយ គឺតំណពង្សក្រុមគ្រួសារ ធ្វើជា សម្តេច ការនេះមានជាយូរយាមកហើយ ពេលនេះមានរបបថ្មីមួយ ដែលមិនត្រឹមតែមិនប្រឆាំងជាមួយនឹង ទំនៀមពីដូនតារបស់ពួកគេទេ តែវានូវ​ជួយដោះស្រាយជាមួយកាលទេសដែលយើងកំពុងជួបប្រទៈ មានប្រយោជន៍សម្រាប់ សម្តេច​ ក្នុងការរក្សាតុល្យភាពអំណាច (អធិរាជ)ក្នុងដែនរដ្ឋរបស់គេ គាត់បានអំណាចដោយ សារប្រើកំលាំងទ័ព បើសិនជាមានអ្នកណាមកប្រើកំលាំងទ័ពចង់ដណ្តើមអំណាច គឺគាត់អាចទប់ទល់បាន។ យើងមានជាឧទាហរណ៍នៅ Italy នោះគឺ Duke of Ferrara គាត់អាចទប់ទល់បានជាមួយនឹងការវាយប្រហាររបស់ Venetians នៅឆ្នាំ ១៤៨៤ ដូចគ្នាដែរ Pope Julius ក៍ទប់ទល់បាននៅឆ្នំាទី​១៥១០ នេះមកពីគាត់មានអំណាចត្រួតត្រាក្នុងដែនរដ្ឋនោះជាយូរមកហើយ។

For the hereditary prince has less cause and less necessity to offend; hence it happens that he will be more loved; and unless extraordinary vices cause him to be hated, it is reasonable to expect that his subjects will be naturally well disposed towards him; and in the antiquity and duration of his rule the memories and motives that make for change are lost, for one change always leaves the toothing for another.

អ្នកមានងារជា សម្តេចសឹក បែបនេះ មិនសូវបង្ករបញ្ហា និង មិនសូវរងការឡុកឡុក ងារជា សម្តេចសឹកនេះមានគេស្រលាញ់ច្រើន បើគ្មានអ្វីអាក្រក់កើតឡើងទេ គ្មានអ្នកណាស្អប់ សម្តេចសឹកឡើយ អ្វីក៍ដោយ​ដែលសម្តេចសឹកធ្វើ ជាធម្មតាតែងតែបែរមករកសម្តេចសឹកវិញ ប្រវត្តិពីអតីតកាល និង ការដឹកនាំដែលថា ចង់មានការផ្លាស់ប្តូរ (ដាក់អ្នកនេះ ដាក់អ្នកនោះ) ទៅជាបាត់បង់ ម្នាក់ធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ​ ទៅជាចំណីរបស់អ្នកផ្សេង៕