CHAPTER X សម្តេចនឹងការតែងតាំង

មធ្យោបាយវិភាគចំណុចខ្លាំង ខ្សោយ នៃ បណ្តាសម្តេចប្រទេសជិតខាង

តើគេវាស់ស្ទង់កម្លាំងប្រទេសនីមួយៗរបៀបដូចម្តេច?

CHAPTER X :Concerning The Way In Which The Strength Of All Principalities Ought To Be Measured

It is necessary to consider another point in examining the character of these principalities: that is, whether a prince has such power that, in case of need, he can support himself with his own resources, or whether he has always need of the assistance of others. And to make this quite clear I say that I consider those who are able to support themselves by their own resources who can, either by abundance of men or money, raise a sufficient army to join battle against any one who comes to attack them; and I consider those always to have need of others who cannot show themselves against the enemy in the field, but are forced to defend themselves by sheltering behind walls. The first case has been discussed, but we will speak of it again should it recur. In the second case one can say nothing except to encourage such princes to provision and fortify their towns, and not on any account to defend the country. And whoever shall fortify his town well, and shall have managed the other concerns of his subjects in the way stated above, and to be often repeated, will never be attacked without great caution, for men are always adverse to enterprises where difficulties can be seen, and it will be seen not to be an easy thing to attack one who has his town well fortified, and is not hated by his people.

នៅមានចំណុចជាសំខាន់ ១ ទៀត គឺការពិនិត្យលើ លក្ខណសម្បត្តិនៃ បណ្តាសម្តេចនានា តែតើ ទ្រង់ មាន អំណាច កម្រិតណា បើសិនជាប្រទេសជាតិ ត្រូវការ ថាតើ សម្តេច អាចគាំទ្រធានាខ្លួនឯងបានទេ បើពឹងទៅលើធនធានដែលសម្តេចកំពុងមាន ឬ មួយថា សម្តេច ពឹងធនធាន អំណាចសម្តេចផ្សេងៗជារហូតទេ? ។ ដើម្បីនឹងប្រាកដច្បាស់ រឿងនេះ ទូលបង្គំ សូមទូលថា សូមយកជំរើសនូវ បណ្តាសម្តេចណាដែលមាន ធនធានខ្លួនឯងផ្ទាល់ សម្រាប់គាំទ្រធានាក្នុងទឹកដីរបស់ខ្លួន មិនថា ចំណាយមនុស្សច្រើន ចំណាយថវិការជាតិច្រើន ចូរប្រមូលកងទ៏ពឲ្យបានច្រើន ដើម្បីចូលប្រយុទ្ធនៅលើសមរភូមិ ប្រឆាំងពួកខ្មាំងឈ្លានពានទាំងឡាយណាដែលបំពានប្រទេសស្តច ដែល ទូលបង្គំ នៅតែ មើលឃើញជានិច្ចកាលថា យើងមានតម្រូវការមនុស្សមួយក្រុមផ្សេងទៀត ដែលពួកគេលាក់មុខ មិនចង់បង្ហាញខ្លួនចំពោះ ពួកខ្មាំងនៅលើសមរភូមិ ឡើយ តែពួកគេត្រូវបង្ខំចិត្តការពារខ្លួននៅម្ខាងនៃជញ្ជាំង។ ចំណុចទី ១ យើងបាននិយាយរួចហើយ តែ យើងនឹងនិយាយបន្ត។ ចំណុចទី ២ គឺថា មាន ក្រុមនុស្សដែលមិននិយាយអ្វីសោះ តែពួកគេត្រូវការ ការលើកទឹកចិត្ត តាមរយៈសម្តេចធានាចំពោះពួគគេ និង ដើម្បីការពារក្រុងរបស់ពួកគេ តែនេះមិនមែនដើម្បីការពារប្រទេសទាំងមូលទេ គឺដើម្បីពង្រឹងការពារក្រុង fortify ដូច្នេះ ជនណាដែលចង់ការពារក្រុង ចង់ការពារកំពែងក្រុង ត្រូវបញ្ជូលជាមនុស្សមួយជំពួកនេះ គឺសម្តេច ធ្វើកិច្ចការនេះ ដដែលៗ ធ្វើបែបនេះ សត្រូវមិនហ៊ានចូលវាយប្រហារ ចំណែកកងការពារក្រុងក៍ខ្លាំងក្លា សម្រាប់មនុស្ស គឺពួកគេចេះបត់បែនជានិច្ច កាលណាជួបការលំបាក ដែលខ្មាំងមើលឃើញថា ពួកគេនឹងពិបាកក្នុងការវាយលុក ដោយសារតែ ម្នាក់ៗ កំពុងតែពង្រឹង ការការពារក្រុង របស់ពួកគេយ៉ាងល្អប្រសើរ ហើយ សម្តេច ដែលកំពុងបញ្ជាការប្រយុទ្ធ ក៍គ្មានប្រជារាស្រ្តស្អប់សម្តេចដែរ។

The cities of Germany are absolutely free, they own but little country around them, and they yield obedience to the emperor when it suits them, nor do they fear this or any other power they may have near them, because they are fortified in such a way that every one thinks the taking of them by assault would be tedious and difficult, seeing they have proper ditches and walls, they have sufficient artillery, and they always keep in public depots enough for one year’s eating, drinking, and firing. And beyond this, to keep the people quiet and without loss to the state, they always have the means of giving work to the community in those labours that are the life and strength of the city, and on the pursuit of which the people are supported; they also hold military exercises in repute, and moreover have many ordinances to uphold them.

មាន បណ្តាក្រុងនានានៃប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់ Germany គេរស់នៅដោយមានសេរីភាព (គ្មានការជិះជាន់ពីបរទេស) ក្រុងនីមួយៗគ្រប់គ្រងដឹកនាំបញ្ជាដោយខ្លួនឯង តែ​មាន ប្រទេសមួយចំនួននៅជុំវិញ ក្រុុងទាំងនោះដែរ ។ ប្រទេសទាំងនោះ គរោពមហាអធិរាជប្រទេសអាល្លឺម៉ង់នៅពេលខ្លះៗ មិនមែនគេខ្លាច ព្រះអង្គទេ ឬ មួយពួកគេខ្លាចអំណាចប្រទេសផ្សេងៗក្បែរនោះជួយទ្រង់ ក៍ទេដែរ គឺគេខ្លាច ដោយសារ តែ តាមទីក្រុងនីមួយៗស​ុទ្ធតែមានប្រជារាស្រ្តដែលនិយាយរឿង ពង្រឹងការពារក្រុងពួកគេ។ ប្រទេសទាំងនោះ​យល់ថា​បើធ្វើសង្រ្គាមនោះនឹងមានលំបាកខ្លាំងណាស់ ព្រោះគេឃើញ ក្រុងទាំងនេះ មានប្រឡាយជាប្រព័ន្ធលេណដ្ឋាន  និងមាន កំពែងក្រុង ព្រមទាំងមានកំាភ្លើងធំគ្រប់គ្រប់ និង ពួកគេរក្សាទុកស្បៀង ទឹក អុស អាវុធ សម្រាប់ ១ ឆ្នាំបានយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ជានិច្ច តាមបណ្តាឃ្លាំងរបស់ជាតិ។ លើសពីនេះទៀត សម្តេចការពារក្រុង​ទុក ប្រជាជនគេ រស់យ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ មិនឲ្យ ក្រុងណាមួយ បាត់បង់ចេញពី រដ្ឋ អាល្លឹម៉ង់ ឡើយ សម្តេចទីនោះ បង្កើតការការជូនប្រជាជនដើម្បីរកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត និងដើម្បី ពង្រឹងការពារក្រុង ប្រជាជនក្នុងក្រុងគាំទ្រការដឹកនាំបញ្ជារបស់សម្តេច ប្រជាជនចូលរូមធ្វើសមយុទ្ធយោធាដើម្បីកេរ្តិឈ្មោះទីក្រុង និងការជួយជ្រួមជ្រែងដល់ផ្នែកយោធាផង។

Therefore, a prince who has a strong city, and had not made himself odious, will not be attacked, or if any one should attack he will only be driven off with disgrace; again, because that the affairs of this world are so changeable, it is almost impossible to keep an army a whole year in the field without being interfered with. And whoever should reply: If the people have property outside the city, and see it burnt, they will not remain patient, and the long siege and self- interest will make them forget their prince; to this I answer that a powerful and courageous prince will overcome all such difficulties by giving at one time hope to his subjects that the evil will not be for long, at another time fear of the cruelty of the enemy, then preserving himself adroitly from those subjects who seem to him to be too bold.

ដូច្នេះ ក្នុងនាមជាសម្តេច  ការធ្វើឲ្យទីក្រុង មានភាពរឹកមាំ ខ្លាំងក្លា មិនមែនជារឿងះាក្រក់ឡើយ odious ទីក្រុងនេះ នឹងមិនរងការវាយប្រហារ បើសិនជាមានខ្មាំងណាចូលមកវាយ ពួកគេនឹងដកទ័ពទៅវិញទាំងអាមា៉ស់ ឈីចាប់ ដោយសារថា កិច្ចការលើលោកនេះ មានការប្រែប្រួលជាដរាប ។ ពួកខ្មាំងគេ មិនអាចនាំទ័ព មកបោះជំរុំនៅលើសមរភូមិរយៈពេលពេល ពេញ ១ ឆ្នាំ ដោយគ្មាការរំខានបានឡើយ គេត្រូវតែទទួលយកថានេះការពិត។  បើសិនជា មនុស្សយើង មានទ្រព្យសម្បត្តិនៅ ក្រៅទីក្រុង ហើយមើលឃើញថា ទ្រព្យសម្បត្តិពួកគេ ត្រូវបានដុតបំផ្លាញ ពួកគេនឹងនៅមិនស្ងៀមឡើយ  ហើយការព័ទ្ធទីក្រុងក្នុងរយៈពេលយូរ និង ការដែលគិតរឿងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនផង នឹងនាំឲ្យពួកគេ ដែលជាខ្មាំង ភ្លេចនូវ សម្តេចពួកគេ។ ក្នុងស្ថានការណ៍នេះ ទូលបង្គំសុំធ្វើការឆ្លើយតបថា សម្តេច ដែលមានអំណាចដឹកនាំបញ្ជា និង មានភាពក្លាហានពិតជា អាចយកឈ្នះការលំបាកទាំងនេះ ដោយចាត់វិធានការក្នុងពេលណាមួយ ដែលខ្មាំង ដ៍ានចិត្តឃោរឃៅ មិនអាចនឹងបន្តហ៊ុំព័ទ្ធទីក្រុងសម្តេចបានយូរឡើយ ហើយសម្តេចធ្វើជា ធម្មតាគ្មានចេនាណាឪ្យខ្មាំងឈានពានបែបនេះទេ តែធ្វើឪ្យប្រជាជនមើលឃើញថា សម្តេច ធ្វើអីមិនកើត។

Further, the enemy would naturally on his arrival at once burn and ruin the country at the time when the spirits of the people are still hot and ready for the defence; and, therefore, so much the less ought the prince to hesitate; because after a time, when spirits have cooled, the damage is already done, the ills are incurred, and there is no longer any remedy; and therefore they are so much the more ready to unite with their prince, he appearing to be under obligations to them now that their houses have been burnt and their possessions ruined in his defence. For it is the nature of men to be bound by the benefits they confer as much as by those they receive. Therefore, if everything is well considered, it will not be difficult for a wise prince to keep the minds of his citizens steadfast from first to last, when he does not fail to support and defend them.

រឿងជាបន្ទាប់មកទៀត គឺខ្មាំងបានចិត្ត នាំគ្នីគ្នា ចូលមកពេញផ្ទៃប្រទេស​មកដុតបំផ្លាញ ពេលដែលប្រជាជនកុំពុងតែមានកដៅ ក្តៅពេញបន្ទុក និងដែលបានត្រៀមជាស្រេចដើម្បីការពារជាតិ​ តែខាងសម្តេច បែរជា ធ្វើ ហី ដូចធម្មតាបណ្តោយខ្មាំងធ្វើតាមចិត្ត ព្រោះពេលនោះទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជនត្រូវបានគេបំផ្លាញ ចំណែកទឹកចិត្តប្រជាជនក៍ត្រជាក់អស់វិញដែរ ចំណែកការខូចខាតដោយការបំផ្លាញក៍រួចហើយដែរ ។ ពេលនោះ ការឈឺចាប់នៅតែមាន តែគ្មានទេ សំណង គឺគ្រានោះដែលពួកគេជាប្រជារាស្រ្តកាន់តែ ចង់ចូលរួមជាមួយសម្តេច  ពួកគាត់មានកាតព្វកិច្ចស្ថិតក្រោមបញ្ជាសម្តេច ព្រោះថា ផ្ទះពួកគេត្រូវបានដុតបំផ្លាញអស់ ឯទ្រព្យដែលពួកគេសល់ គឺយកមកធ្វើជាការពារនៅពេលនេះ ដែលនេះជា សារជាតិមនុស្ស គឺថា ពួកគេស្រលាញ់ទ្រព្យដែលបាត់បង់ ស្មើរនឹងទ្រព្យដែលសម្តេចប្រទានឲ្យពួកគេវិញ--(ហូបបាយគេ១​ដុំ ខ្ញុំគេ ១ ថ្ងៃ) ដូច្នេះ សម្រាប់សម្តេច ដែលមានការវ័យឆ្លាត គឺមិនមែនជារឿងលំបាកឡើយ ក្នុងការដឹកនៅ ទឹកចិត្ត ចរិកប្រជាជន ទាំងពី ដំបូងទី​ដល់ ចុងបញ្ចប់បើមិនដូច្នោះទេ នឹងជួបរឿង បរ៉ាជ័យក្នុងការការពារក្រុង ក៍ដូចជាការការពារប្រជារាស្រ្ត។