CHAPTER XX: អាណានិគមដោយប្រើ មហាកំពែងដំណើរការ ?

Whether ruling conquests with fortresses works ?

Chapter XX: Are Fortresses, and Many other Things to which Princes often Resort, Advantageous or Hurtful?

Chapter XX: Are Fortresses, and Many other Things to which Princes often Resort, Advantageous or Hurtful?

តើកំំពែង និងនយោបាយនានាដែលសម្តេចស៊ុំគ្រលំ កសាងឡើងជាញឹកញាប់ មានប្រយោជន៍ទេ ឬ បណ្តាលឲ្យអាស្រូវទៅវិញ

1. Some princes, so as to hold securely the state, have disarmed their subjects; others have kept their subject towns distracted by factions; others have fostered enmities against themselves; others have laid themselves out to gain over those whom they distrusted in the beginning of their governments; some have built fortresses; some have overthrown and destroyed them. And although one cannot give a final judgment on all of these things unless one possesses the particulars of those states in which a decision has to be made, nevertheless I will speak as comprehensively as the matter of itself will admit.

ដើម្បីកិច្ចការសន្តិសុខក្នុងដែនដីរដ្ឋ មានសម្តេចខ្លះទ្រង់ រំសាយកងទ័ព disarmed ខ្លួនឯង សម្តេចខ្លះ រក្សាកងទ័ពខ្លួនឯងនៅតាមទីក្រុងនានា ខណៈសម្តេចខ្លះ បង្កើតកងទ័ពក្បត់់ដោយខ្លួនឯង fostered enmities against themselves សម្តេចខ្លះចុះចូល រណបជាមួយសត្រូវ ដែលប្រឆាំងក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល សម្តេចខ្លះកសាងបន្ទាយទ័ព fortresses សម្តេចខ្លះបំផ្លាញកំទេចបន្ទាយទ័ពចោលទៅវិញ។ ក្នុងករណីបែបនេះ គេនូវតែមិនអាចវាយតម្លៃជាចុងក្រោយថា គំនិតមួយណា មានប្រយោជន៍ជាងមួយណា ក្នុងការការពាររាជរដ្ឋ? ចំណែកទូលបង្គំ នឹងវិភាគឲ្យឃើញថា គំនិតទូលបង្គំ ល្អជាងគំនិតខាងលើនេះ។

2. There never was a new prince who has disarmed his subjects; rather when he has found them disarmed he has always armed them, because, by arming them, those arms become yours, those men who were distrusted become faithful, and those who were faithful are kept so, and your subjects become your adherents. And whereas all subjects cannot be armed, yet when those whom you do arm are benefited, the others can be handled more freely, and this difference in their treatment, which they quite understand, makes the former your dependents, and the latter, considering it to be necessary that those who have the most danger and service should have the most reward, excuse you. But when you disarm them, you at once offend them by showing that you distrust them, either for cowardice or for want of loyalty, and either of these opinions breeds hatred against you. And because you cannot remain unarmed, it follows that you turn to mercenaries, which are of the character already shown; even if they should be good they would not be sufficient to defend you against powerful enemies and distrusted subjects. Therefore, as I have said, a new prince in a new principality has always distributed arms. Histories are full of examples. But when a prince acquires a new state, which he adds as a province to his old one, then it is necessary to disarm the men of that state, except those who have been his adherents in acquiring it; and these again, with time and opportunity, should be rendered soft and effeminate; and matters should be managed in such a way that all the armed men in the state shall be your own soldiers who in your old state were living near you.

សម្រាប់សម្តេច ថ្មី ករណីរំសាយកងទ័ពគឺមិនដែលមានសោះក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺមានតែករណីសម្តេចរកឃើញថា រដ្ឋនោះគ្មានកងទ័ព ទើបសម្តេច បង្កើតកងទ័ព/បំពាក់អាវុធឲ្យជានិច្ចកាល ដោយសារតែការ បង្កើតកងទ័ព/បំពាក់អាវុធ គឺវានឹងក្លាយជាសម្បត្តិកម្មសិទ្ធិរបស់សម្តេចខ្លួនឯង កងទ័ពដែលធ្លាប់តែជាមុខសញ្ញាមិនទុកចិត្ត distrusted ក្លាយទៅជា ទុកចិត្តមានសច្ចៈជាមួយគ្នា faithful ចំណែកមនុស្សដែល មានការទុកចិត្តជឿជាក់កន្លងមក គឺនៅរក្សាការជឿទុកចិត្តដដែល ចំណែក កងទ័ពរបស់សម្តេច គឺក្លាយជា សាវគ្គរបស់សម្តេច adherents តែគ្រប់រដ្ឋដែលដី មិនអាចបំពាក់អាវុធបានគ្រប់ៗេដ្ឋឡើយ។ សម្តេចបំពាក់អាវុធ ដល់ក្រុមណា ដែលមានប្រយោជន៍សម្រេាប់សម្តេច ដើម្បីសម្តេចអាចគ្រប់គ្រងដឹកនាំបញ្ជារដ្ឋផ្សេងទៀតបានរលូតល្អ ភាពខុសគ្នាក្នុងកិច្ចការកងទ័ពនេះ គឺថាសម្តេចត្រូវតែយល់ច្បាស់លាស់ ព្រោះរដ្ឋដែលសម្តេច បំពាក់អាវុធ ក្លាយជារដ្ឋចំណុះរបស់សម្តេច dependents ចំណករដ្ឋដែលសម្តេចមិនបំពាក់អាវុធឲ្យព្រោះសម្តេចដឹងថា រដ្ឋនោះពោរពេញដោយគ្រោះថ្នាក់ និងថាបើសិនជាបំពាក់អាវុធឲ្យនឹងរងការសងសឹកខ្លាំងបំផុតទ្វេរដង ដែលនាំឲ្យរដ្ឋនេះ អង្វរសម្តេចវិញ។​ តែបើសម្តេច រំសាយកងទ័ព/ដកអាវុធ គឺប្រៀបដូចជាការវាយប្រហារមួយដែលសម្តេច មិនទុកចិត្តពួកគេ ឬ ពួកគេគ្មានសេចក្តីក្លាហាន ឬ គ្មានភក្តីភាពជាមួយសម្តេច​ដែល ទស្សនៈទាំងនេះ ឈានដល់ការ ស្អប់ សម្តេច។ ដោយសារសម្តេចមិនអាចមិនបំពាក់អាវុធ ដូច្នេះ គឺមានតែសម្តេច ងាកទៅរកការប្រើប្រាស់ទាហានស៊ីឈ្នួល mercenaries ពេលនោះ សម្តេចនឹងជួបរឿងដូចដែលទូលបង្កំបានថ្វាយស្រាប់ បើទោះបីជាទាហានស៊ីឈ្នួលខ្លាំងពូកែក្តីក៍ពួកគេមិនអាចទប់ទល់ជាមួយកងទ៏ពបរទេសបានដែរ ជាពិសេសគឺមិនគួរជាទីទុកចិត្ត។ ក្នុងន័យនេះ បានជាទូលបង្គំទូលថា សម្តេចថ្មី នៅលើ រដ្ឋថ្មីដែលទើបដណ្តើមបាន គឺដាច់ខាតត្រូវតែ បំពាក់អាវុធ ដែលក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺមាន ឧទាហរណ៍ច្រើនទាក់ទងជាមួយរឿងនេះ តែបើសម្តេច ទទួលបានដែនដីរដ្ឋថ្មីណាមួយ នោះ ត្រូវតែបញ្ចូលមកជា ខេត្ត province របស់ សម្តេច ដែលគោលបំណងនៃការធ្វើបែបនេះ គឺ រំសាយកងទ័ព / ដកអាវុធ ក្នុងរដ្ឋចាស់នោះចោល លើកលែងតែក្រុមកងទ័ពស្មោះស្ម័គ្រ/​សាវគ្គ ដែលនូវរក្សាកងទ័ព/អាវុធ តែជាថ្មីម្តងទៀត រង់ចាំពេលវេលាសមស្រប ឪកាសមកដល់ គឺត្រូវតែ បន្ថយឥទ្ធិពល គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យកងទ័ពនៃរដ្ឋោះ ក្លាយជាកងទ័ពរបស់សម្តេចផ្ទាល់ដែលនៅជាប់ ឬ ជិតជាមួយ​ រដ្ឋចាស់របស់សម្តេច ។

3. Our forefathers, and those who were reckoned wise, were accustomed to say that it was necessary to hold Pistoia by factions and Pisa by fortresses; and with this idea they fostered quarrels in some of their tributary towns so as to keep possession of them the more easily. This may have been well enough in those times when Italy was in a way balanced, but I do not believe that it can be accepted as a precept for to-day, because I do not believe that factions can ever be of use; rather it is certain that when the enemy comes upon you in divided cities you are quickly lost, because the weakest party will always assist the outside forces and the other will not be able to resist. The Venetians, moved, as I believe, by the above reasons, fostered the Guelph and Ghibelline factions in their tributary cities; and although they never allowed them to come to bloodshed, yet they nursed these disputes amongst them, so that the citizens, distracted by their differences, should not unite against them. Which, as we saw, did not afterwards turn out as expected, because, after the rout at Vaila, one party at once took courage and seized the state. Such methods argue, therefore, weakness in the prince, because these factions will never be permitted in a vigorous principality; such methods for enabling one the more easily to manage subjects are only useful in times of peace, but if war comes this policy proves fallacious.

បុព្វបុរសយើងជំនាន់មុន ​និង បណ្តាអ្នកមានចំនេះដឹងជ្រៅជ្រះ មានគតិបណ្ឌិត លោកតែងតែលើកឡើងថា ជាការចាំបាច់ណាស់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរដ្ឋ Pistoia គឺត្រូវបំបែកទឹកដីជាចំណែកៗ និងថា ដើម្បីគ្រប់គ្រងរដ្ឋ Pisa គេត្រូវតែសាងសង់ បន្ទាយ កំពែងទាហាន ដោយសារការយល់ឃើញខុសគ្នា នាំឲ្យកើតទៅជាជំលោះ នៅតាមទីក្រុងកំពង់ផែ ដៃទន្លេ tributary towns គឺក្នុងបំណងទាមទារយករដ្ឋទាំងនោះ មកស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សម្តេច។ រាល់ការគិតគូរខាងលើ ពិតជាប្រពៃណាស់ សម្រាប់សម័យកាលនោះ គ្រាដែលប្រទេស អ៊ុតាលីនៅរក្សាបានតុល្យភាពនៅឡើយ តែសម្រាប់ស្ថានភាពដូចសព្វថ្ងៃនេះ ទូលបង្គំយល់ថា គំនិតនេះមិនដំណើរបានទៀតឡើយ ដោយទូលបង្គំជឿជាក់ថា ការបំបែកទឹកដីជាផ្នែកៗគីមិនអាចដំណើរការល្អឡើយ ព្រោះកាលណា ទ័ពខ្មាំងវាយចូលមកភ្លាម ពេលនោះ ទីក្រុងនានាចាប់ផ្តើមបែងចែក បែកបាក់គ្នា ពេលនោះ គឺយើងចាញ់កម្លាំងខ្មាំង ដោយសារភាពកំសោយផ្ទៃក្នុងប្រទេស វាជួយខ្មាំងខាងក្រៅបង្ករការវឹកវរ។ ទូលបង្គំមានជំនឿបែបនេះ យោងតាមហេតុផលខាងលើ គឺ រដ្ឋ Venetians និងជួយទៅដល់ រដ្ឋ Guelph ចំណែក រដ្ឋ Ghibelline នឹងមានការបែកបាក់តាមបណ្តាទីក្រុងនានា ដែលក្នុងស្ថានភាពនេះ គឺពួកគេគ្មានការលះបង់ឈាមស្រស់ សាច់ស្រស់ក្នុងការប្រយុទ្ធការពារជាតិ bloodshed ទេ គឺមានតែ ច្បាំងកាប់ចាក់គ្នាឯង ពេលនោះ ប្រជាពលរដ្ឋទៅជា បែងចែកជាផ្នែកៗខុសៗគ្នា លែងរួមគ្នាជា ឯកភាពក្នុងការប្រឆាំងកងទ័ពបរទេសឈ្លានពាន ទាំងអស់នេះ គឺវាបង្ហាញថាអ្វីៗខុសពីការរំពឹងគិតទុកចង់បានរបស់យើង ពីព្រោះថា ក្រោយពេលប្រទេស​ Vaila ជួបរឿងដែល បក្សមួយក្លហាន ហ៊ាន ដណ្តើមយកទឹកដីបក្សមួយទៀត ។ រឿងនេះគឺវាបង្ហាញពីចំណុចខ្សោយរបស់ សម្តេច ព្រៅះក្នុងនាមជាសម្តេច មានភារៈកំចាត់មិនឲ្យមានការបែងចែកទឹកដីនេះជាដាច់ខាត នេះក៍ព្រោះថា ការបែងចែកទឹកដីដើម្បីគ្រប់គ្រង គឺធ្វើតែក្នុងកាលទេសនៈប្រទេសមានសន្តិភាពតែប៉ុណ្ណោះ បើជាស្រុកមានសង្រ្គាម គោលនយោបាយបែបនេះ ត្រូវបានព្យួរទុក។

4. Without doubt princes become great when they overcome the difficulties and obstacles by which they are confronted, and therefore fortune, especially when she desires to make a new prince great, who has a greater necessity to earn renown than an hereditary one, causes enemies to arise and form designs against him, in order that he may have the opportunity of overcoming them, and by them to mount higher, as by a ladder which his enemies have raised. For this reason many consider that a wise prince, when he has the opportunity, ought with craft to foster some animosity against himself, so that, having crushed it, his renown may rise higher.

គ្មានអ្វីត្រូវសង្ស័យទេ ថា សម្តេចនឹងក្លាយជា មហាសម្តេច កាលណាសម្តេចអាចយកឈ្នះនូវការលំបាក និង​ឧបសគ្គ ផងទាំងពួង ​ដែលសម្តេចប្រឈមមុខជាមួយ ជាពិសេស សម្តេច ដែលមាន វាសនា ព្រោះថា បើសម្តេចចងឲ្យឋានៈសម្តេចថ្មីនោះល្បីល្បាញ គឺការប្រើប្រាស់ វាសនា fortune ល្អជាងការប្រើប្រាស់នូវ តំណពង្ស hereditary ដោយសារតាមវិធីនេះ ខ្មាំងសត្រូវនឹងងើបមុខលេចឡើងច្បាស់ ចងជាក្រុមបក្សពួករៀបចំគម្រោងការក្បត់ រួច សម្តេច មានឪកាស អាច ចាត់វិធានការកំចាត់ចោលពួកខ្មាំងសត្រូវទាំងនោះ គ្រាដែលមានពួកខ្មាំងសត្រូវបែបនេះ កិត្យានុភាពសម្ពេចកើនឡើងខ្ពស់ ស្រើតៗ ដូចជា ការឡើងកាំជណ្តើរ។ គឺក្នុងបរិបទគំនិតនេះ បានជា គេថា សម្តេចវ័យឆ្លាតត្រូវចេះ រៀបចំឪកាស បង្កើតសត្រូវប្រឆាំងសម្តេចខ្លួនឯង បន្ទាប់មក សម្តេចកំទេសសត្រូវទាំងនេះចោលវិញ បែបនេះ គឺ កិត្យានុភាពសម្តេច ល្បីល្បាញឡើងថែមទៀត។

5. Princes, especially new ones, have found more fidelity and assistance in those men who in the beginning of their rule were distrusted than among those who in the beginning were trusted. Pandolfo Petrucci, Prince of Siena, ruled his state more by those who had been distrusted than by others. But on this question one cannot speak generally, for it varies so much with the individual; I will only say this, that those men who at the commencement of a princedom have been hostile, if they are of a description to need assistance to support themselves, can always be gained over with the greatest ease, and they will be tightly held to serve the prince with fidelity, inasmuch as they know it to be very necessary for them to cancel by deeds the bad impression which he had formed of them; and thus the prince always extracts more profit from them than from those who, serving him in too much security, may neglect his affairs. And since the matter demands it, I must not fail to warn a prince, who by means of secret favours has acquired a new state, that he must well consider the reasons which induced those to favour him who did so; and if it be not a natural affection towards him, but only discontent with their government, then he will only keep them friendly with great trouble and difficulty, for it will be impossible to satisfy them. And weighing well the reasons for this in those examples which can be taken from ancient and modern affairs, we shall find that it is easier for the prince to make friends of those men who were contented under the former government, and are therefore his enemies, than of those who, being discontented with it, were favourable to him and encouraged him to seize it.

ក្នុងនាមជាសម្តេច ជាពិសេសគឺ សម្តេចថ្មី តែងតែរកឃើញថាចំនួន អ្នកស្មោះត្រង់ និង ចំនួនអ្នកជួយ មានចំនួនច្រើនជាង ធៀប ក្រុមមនុស្សដែលពីដំបូងជាមុខសញ្ញាប្រឆាំងសម្តេច គេឃើញមានសម្តេច ៣ អង្គដូចជាសម្តេច Pandolfo Petrucci, Prince of Siena បានដឹកនាំបញ្ជាកិច្ចការរដ្ឋដោយមានមនុស្សធ្លាប់តែប្រឆាំងពីមុន ងាកមកគាំទ្រសម្តេចច្រើនជាងមុន តែចូរចងចាំថា ករណីនេះ មិនមែនជាករណីដូចមនុស្សទូទៅគិតឃើញនោះឡើយ ទូលបង្គំមិនចង់និយាយច្រផន ដោយសាររឿងនេះវាទាក់ទងជាមួយ បុគ្គលច្រើនជាង ដូច្នេះ ទូលបង្គំជាខ្ញុំ សូមធ្វើការវិភាគថា ក្រុមព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងនេះ princedom ពីដំបូងឡើយស្ថិតក្នុងស្ថានភាពជាចំណាប់ខ្មាំង hostile បើសិនជាគ្មានតម្រូវការចាំបាច់នានា ដើម្បីគាំទ្រក្រុមព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងនោះទេ គឺក្រុមនេះមិនអាចរស់បានស្រួល មិនអាចរក្សាតំណែងទេ ដូច្នេះ គឺមានតែផ្លូវតែផ្លូវម្យ៉ាងគឺការចុះចូលជាមួយសម្តេច បម្រើសម្តេច ដោយស្មោះត្រង់ ឬ ដោយស្ថានការណ៍ចាប់បង្ខំ ព្រោះក្រុមទ្រង់ដឹងថា គឺជារឿងចាំបាច់បំផុត ដើម្បីឈានទៅរកការ លើកលែងទោសនូវអ្វីដែលគេបានធ្វើខុសនាពេលកន្លងទៅ ដែលកំហុសទាំងនោះគឺសម្តេចបានរៀបផែការដើម្បី កំចាត់ក្រុមទ្រង់ដែរ បើដូច្នេះ គឺសម្តេចមានការចំណេញជានិច្ចពីក្រុមព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងនោះ ជាងពីក្រុមមនុស្ស ដែលសម្តេចធ្លាប់យកពួកគេមកធ្វើការងារច្រើនពេក ផ្នែកកងការពារសន្តិសុខ ក៍បែរជាសម្តេច ភ្លេចពួកក្រុមនេះទៅវិញ។ ដោយសភាពការណ៍មានការចំបាច់ដូចពេលនេះ ទូលបង្គំមិនអាចភ្លេចជាដាច់ខាតក្នុងការ ទូលថ្វាយសម្តេច ថា ដោយសារតែមានការជួយជ្រោមជ្រែងជាសម្ងាត់ពី ក្រុមមនុស្សមួយក្រុមទើបសម្តេចអាច ទទួលបាន រដ្ឋថ្មីមួយថែមទៀត ដែលរឿងនេះ ជាប់ពាក់ព័ន្ធខ្លាំងណាស់ ជាមួយរឿងដែលថាហេតុអ្វី ពួកគេជួយសម្តេចធ្វើកិច្ចការនេះ សូមវិភាគឲ្យច្បាស់លាស់ ថានេះមិនមែនជាចរិកដើមធម្មជាតិរបស់ពួកគេទេ natural affection តែគឺមកពីពួកគេ មិនសប្បាយចិត្តជាមួយរដ្ឋាភិបាលរបស់ពួកគេ បើដូច្នះ ចូរសម្តេចរក្សាមិត្តភាពជាមួយពួក​គេ​ដោយប្រឈមរឿងដ៍មហាគ្រោះថ្នាក់ ក៍ដូចជាការលំបាកមហិមារ ដោយសារថា សម្តេច នឹងមិនអាចធ្វើឲ្យ ពួកគេ ទាំងនេះ ពេញចិត្ត satisfy ជាដាច់ខាត។ ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់អំពីរឿងនេះ យើងអាចមានឧទាហរណ៍ច្រើនតាំងពីបុរាណ រហូតបច្ចុប្បន្ន ដើម្បីសម្តេច យកមកធ្វើជាមេរៀនថា ត្រូវធ្វើមិត្តភាពជាមួយ ពួកគេបែបណា សម្រាប់់មនុស្សដែលគេសប្បាយចិត្តជាមួយរដ្ឋាភិបាលចាស់ និង រៀនសូត្រអំពីការដែល មនុស្សមិនសប្បាយចិត្តជាមួយ រដ្ឋាភិបាលចាស់ ពីមុន ពួកគេជាខ្មាំងសត្រូវរបស់សម្តេច ក្រោយមកពួកគេក្លាយជាមិត្តរបស់សម្តេច ដោយសារពួកគេមិនសប្បាយចិត្តជាមួយ រដ្ឋាភិបាលចាស់ ហើយសម្តេចត្រូវរកឪ្យឃើញចម្លើយដើម្បីពួកគេចូលចាប់យក រដ្ឋាភិបាល ឬ ដែនដីរដ្ឋនោះមកថ្វាយសម្តេច។

6. It has been a custom with princes, in order to hold their states more securely, to build fortresses that may serve as a bridle and bit to those who might design to work against them, and as a place of refuge from a first attack. I praise this system because it has been made use of formerly. Notwithstanding that, Messer Nicolo Vitelli in our times has been seen to demolish two fortresses in Citta di Castello so that he might keep that state; Guido Ubaldo, Duke of Urbino, on returning to his dominion, whence he had been driven by Cesare Borgia, razed to the foundations all the fortresses in that province, and considered that without them it would be more difficult to lose it; the Bentivogli returning to Bologna came to a similar decision. Fortresses, therefore, are useful or not according to circumstances; if they do you good in one way they injure you in another. And this question can be reasoned thus: the prince who has more to fear from the people than from foreigners ought to build fortresses, but he who has more to fear from foreigners than from the people ought to leave them alone. The castle of Milan, built by Francesco Sforza, has made, and will make, more trouble for the house of Sforza than any other disorder in the state. For this reason the best possible fortress is--not to be hated by the people, because, although you may hold the fortresses, yet they will not save you if the people hate you, for there will never be wanting foreigners to assist a people who have taken arms against you. It has not been seen in our times that such fortresses have been of use to any prince, unless to the Countess of Forli,[*] when the Count Girolamo, her consort, was killed; for by that means she was able to withstand the popular attack and wait for assistance from Milan, and thus recover her state; and the posture of affairs was such at that time that the foreigners could not assist the people. But fortresses were of little value to her afterwards when Cesare Borgia attacked her, and when the people, her enemy, were allied with foreigners. Therefore, it would have been safer for her, both then and before, not to have been hated by the people than to have had the fortresses. All these things considered then, I shall praise him who builds fortresses as well as him who does not, and I shall blame whoever, trusting in them, cares little about being hated by the people.

វាក្លាយជាប្រពៃណីសម្រាប់សម្តេច ក្នុងការសាងសង់ប្រព័ន្ធប​ន្ទាយទាហាន ដើម្បីការពារសន្តិសុខក្នុងប្រទេសកាន់តែរឹងមាំ និងប្រើសម្រាប់ជាផ្លូវចល័តកងទ័ពសេះ កន្លែងលាក់ខ្លួនការពារក្រែងមានខ្មាំងសត្រូវប៉ុនប៉ងវាយប្រហារ និង សម្រាប់ធ្វើជា មូលដ្ឋានការពារជួរមុខ ទូលបង្គំសូមស្ញើចសរសើរចំពោះការសាងសង់ប្រព័ន្ធនេះ ដោយ​សារវាស្នាដៃសម័យបុរាណ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី សម័យនេះ ឃើញមានសម្តេច Messer Nicolo Vitelli ដែលបានវាយកំទេចប្រព័ន្ធបន្ទាយទ័ព​ចំនួន ២ កន្លែង នៅ Citta di Castello ដែលជាមួលដ្ឋានសម្រាប់ការពាររដ្ឋនេះ និង សម្តេច Guido Ubaldo បានបំផ្លាញចោល មូលដ្ឋានទ័ព Duke of Urbino ក្នុងពេលដែលទ្រង់ត្រឡប់មកកាន់អំណាចវិញ ដែលកាលណោះសម្តេច ភៀសព្រះកាយដោយការវាយប្រហាររបស់កងទ័ព Cesare Borgia មូលដ្ឋានបន្ទាយទាហាននេះ ជាមូលដ្ឋានដ៍កម្រ នៅក្នុងខេត្ត សម្តេចឆ្វេងយល់ថា បើសិនជាគ្មានប្រព័ន្ធបន្ទាយទាហាននោះទេ ម្លេះមិនចាញ់ស្រួលៗអីចឹងពេកទេ ចំណែកសម្តេច Bentivogli បានត្រលប់ទៅ Bologna វិញ ក៍សម្រេចិត្តធ្វើរឿងដូចគ្នានេះដែរ ដូច្នេះ ប្រព័ន្ធ បន្ទាយ ទាហាន មានប្រយោជន៍ ឬ អស់ វាអាស្រ័យទៅតាមកាលៈទេសៈ ដោយសារថា បើវាមានប្រយោជន៍មួយបែប នោះវាក៍បង្ករជាគ្រោះថ្នាក់១ បែបផ្សេងទៀតដែរ ដែលបញ្ហ្ានេះ គឺវាចោទជាសំនួរសម្រាប់សម្តេច ដែលភ័យខ្លាច ប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង ជាងខ្លាចកងទ័ពបរទេស ដូច្នេះសម្តេចត្រូវសាងសង់ប្រព័ន្ធបន្ទាយការពារ តែបើសម្រាប់សម្តេច ខ្លាចទ័ពបរទេស ជាងខ្លាចប្រជាជនខ្លួន ដូច្នេះ មិនចាំបាច់សាងសងបន្ទាយទ័ពឡើយ។ ប្រព័ន្ធប្រាសាទនៅ រដ្ឋ​ Milan សាងសង់ដោយសម្តេច Francesco Sforza គឺបាន បង្ករបញ្ហា និង ឈានទៅបង្ករជាបញ្ហាក្នុងភូមិគ្រឹះ Sforza ជាងបញ្ហាបង្ករដោយប្រជាជនក្នុងប្រទេស បើដូច្នេះ បន្ទាយដែលរឹងមាំជាងគេ គឺ កុំឲ្យប្រជាជនស្អប់សម្តេច ដោយព្រោះថា បើប្រជាជនស្អប់សម្តេច គឺបន្ទាយទ័ពមិនអាចជួយសម្តេច ខាងប្រជាជន គេមិនដែលចង់បាន ខ្មាំងបរទេសចូលមកបំពាក់អាវុធកសាងទ័ពប្រឆាំងជាមួយ សម្តេចខ្លួនឯង។ សម័យកាលនេះ មិនដែលឃើញមានការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធបន្ទាយទ៏ពឡើយ គឺមានតែ ករណីមួយនៅ Countess of Forli គ្រាដែលប្រធានរដ្ឋភា the Count Girolamo ត្រូវរកការតាមធ្វើឃាដម្ចាស់ក្សតី ពេលស្វាមី ទ្រង់ត្រូវគេសំលាប់ ដោយមហាជន ហើយ ទ្រង់នៅសម្ងំតស៊ូ លាក់ខ្ួន​រង់ចាំទ័ពជំនួយមកពី Milan ពេលនោះ ព្រះនាងបានសង្រ្គោះ ស្រោចស្រង់ រដ្ឋឡើងវិញ។ កិច្ចការបរទេសជំនាន់នោះ គឺជនបរទេសមិនអាច លូកដៃចូលជួយ ប្រជាជន បានឡើយ។ តែប្រព័ន្ធបន្ាយទ័ពមានតម្លៃតិចតួច ពេលដែលព្រះនាងត្រូវពួក Cesare Borgia វាយប្រហារ ដែលកាលណោះ ខាងភាគីប្រជាជន និង ខ្មាំងរបស់ព្រះនាង គឺមាន ជនបរទេសជួយធ្វើជាខ្នងបង្អែក ដូច្នេះព្រះនាងមានសុវត្ថិភាពជាង ទាំងមុន ទាំងក្រោយ ដែលព្រះនាងគ្មានការស្អប់ពីប្រជាជន ជាជាងមាន បន្ទាយទ៏ពការពារ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ទូលបង្គំសូមសរសើរទាំងជនកសាងបន្ទាយទ័ព និងទាំងជនមិនបានកសាងបន្ទាយទ័ព តែទូលបង្គំសូមបន្ទោសអ្នកដែល ជឿទុកចិត្តលើប្រព័ន្ធបន្ទាយទ័ព បែរជាមិនចាប់អារម្មណ៍រឿងប្រជាជនស្អប់សម្តេចទៅ​វិញ។

[*] Catherine Sforza, a daughter of Galeazzo Sforza and Lucrezia Landriani, born 1463, died 1509. It was to the Countess of Forli that Machiavelli was sent as envy on 1499. A letter from Fortunati to the countess announces the appointment: “I have been with the signori,” wrote Fortunati, “to learn whom they would send and when. They tell me that Nicolo Machiavelli, a learned young Florentine noble, secretary to my Lords of the Ten, is to leave with me at once.” Cf. “Catherine Sforza,” by Count Pasolini, translated by P. Sylvester, 1898.